Her yıl binlerce kişi dizlerindeki problemler nedeniyle doktorlara müracaat etmektedir. Hareketli bir hayat yaşamamızda dizin hayati bir rolü vardır. Bu hareketli hayat bize çok yükler bindirir. Dizin bu yüklere rağmen stabil olmasını onun bağları sağlar.Dizde iki grup bağ vardır: Çapraz bağlar ve yan bağlar.Çapraz Bağlar Çapraz bağlar dizin içerisindedir. Uyluk ve bacak kemiklerini birbirine bağlar. Gergin bir ip gibi dizin önüne arkaya kaymasını önler. Dizin normal olarak hareket edebilmesi için stabil olması gerekir. Bu bağlar çapraz denilmesinin sebebi, diz içerisinde birbirlerini çaprazlayarak durmaları nedeniyledir.Öndekine, ön çapraz bağ, arkadakine ise arka çapraz bağ (AÇB) denir.
Ön Çapraz Bağ Yırtıkları
Ön Çapraz Bağ bacak kemiğinin (tibia) uyluk) kemiğine (femur) göre öne kaymasını önler. Şu durumlarda yırtılabilir:
* Hızlı bir şekilde yön değiştirme
* Hızlı koşarken aniden yavaşlama
* Yüksekten atlama
* Futbol oynarken olduğu gibi direkt çarpmalar
Ön Çapraz Bağ Yırtıklarının Teşhisi
Çapraz bağ yırtıldığında hemen bir ağrı olmayabilir. Ama dizinizin boşa gittiğini hissedersiniz ve bir kopma sesi duyarsınız. Diziniz 2-12 saat içerisinde şişer ve ağrı başlar. Bu durumda, buz uygulamanız ve dizinizi yukarıda tutmanız iyi olur. Daha sonrada ortopediste müracaat etmelisiniz. Yırtılmış bir Ön Çapraz Bağ ile yürürseniz ve koşarsanız, dizinizin kıkırdaklarını aşındırabilirsiniz. Çünkü ani hareketlerde bacak kemiği öne doğru kayar ve anormal sürtünmeler olur.
Ön Çapraz Bağ yırtıklarında teşhis esas olarak fizik muayene ile konur. Röntgen ve manyetik rezonans göntülemeden (MR) de faydalanılır. Ön Çapraz Bağın kısmi yırtıkları cerrahi bir tedavi istemeyebilir. Tam yırtıklar ise önemlidir, özellikle genç ve aktif kimselerde ameliyat gerekir.
Ön Çapraz Bağ Yırtıklarında Tedavi
Hem cerrahi hem de cerrahi dışı tedaviler uygulanır.
Ameliyatsız Tedavi:
Yaşlılarda ve aktif olmayan kimselerde uygulanır.Dizin
stabilitesi yeterli ise ameliyat yapılmaz. Hastaya dizlik verilir ve
kasları güçlendirilir.
Ameliyatsız Tedavi:
Yaşlılarda ve aktif olmayan kimselerde uygulanır.Dizin
stabilitesi yeterli ise ameliyat yapılmaz. Hastaya dizlik verilir ve
kasları güçlendirilir.
Arka Çapraz Bağ Yırtıkları
Arka çapraz bağ (AÇB), ÖÇB kadar sık yaralanmaz. Yanlış bir hareket veya dizler üzerine düşme sonucu, dizde çok zorlanma olursa yırtılabilir. Arka çapraz bağ yırtıldığında da stabilite bozulur, çünkü bacak kemiği arkaya doğru kayabilir.Tıpkı Ön Çapraz Bağ yırtıklarında olduğu gibi kıkırdak aşınmalarına ve artirite sebep olur.
Arka çapraz bağ Yırtıklarında Tedavi
Arka çapraz bağ yırtıklarında çoğu zaman dizde instabilite belirtileri oluşmaz, iyi bir rehabilitasyon programı sporcular için bile yeterli olur. Bazen AÇB bacak kemiğine yapıştığı yerden kemik parçasını koparabilir. Bu durumda ameliyat gerekir. Yan Bağlar Yan bağlar dizin iç ve dış tarafındadır. İç yan bağ uyluk kemiği ile bacak kemiğini birbirine bağlar. Dış yan bağ ise uyluk kemiği ve kaval kemiği arasındadır. Her ikisi birden dizin sağa ve sola doğru açılanmasını önler. İç yan bağ daha sık olarak yırtılır. Yan Bağ Yırtıkları İç yan bağdaki küçük yırtıklar konservatif olarak tedavi edilir. Bağ iyileşinceye kadar istirahat önerilir. Başlangıçta bu uygulamak faydalı olur. Diz şişmesin diye kompresyon bandajı sarılır ve yukarda tutulur. Daha sonra bir rehabilitasyon programı gerekebilir. Bağ tam olarak yırtılmışsa, ameliyat gerekebilir.
Ameliyattan sonra gene rehabilitasyon programı uygulanır. Çapraz ve yan bağ yaralanmalarından sonra sıklıkla şu rehabilitasyon programı uygulanır:
Hareketliliği artırmak için pasif büküp açma egzersizler yapılmalı.Eklem hareketlerini kontrol etmek için dizlikler takılmalı.Uyluğun ön ve arkasındaki, dize hareket sağlayan kasların güçlendirilmeli.Basit güçlendirme egzersizlerini takiben, sabit bisiklet sürme ve serbest ağırlıklarla çalışma yapılmalı, diz kasları normal gücüne kavuşunca diz stabilitesi sağlanınca diklik kullanılmaya son verilir.