Kırık hemen daima ağrı ile birlikte olduğu için ve kırıklı bölgenin fonksiyonları kaybolduğu için, insanlar acil olarak doktora müracaat ederler. Fakat bazen insanlar, kırık bacakları üzerinde yürüyebilir veya kırık kollarını kullanabilirler. Dolayısıyla el ve ayakların kullanılır olması, kırığın varlığını ekarte ettirmez.Eğer kendinizde bir kırıktan şüphe duyuyorsanız, hemen bir doktora başvurmalısınız. Doktor sizi muayene ettikten ve filimlerinizi inceledikten sonra uygun tedaviyi belirler. Kırıklı bölgenin hemen hareketsiz hale getirilmesi gerekir. Çünkü kırık parçaların hareketi damarlarda, sinirlerde ve etraftaki diğer yumuşak dokularda ilave hasarlar yapar. Eğer açık bir yara varsa, bu yaranın da temiz bir şekilde örtülmesi faydalı olur. Kırık tedavisinde esas prensip, kırık parçalarını uygun duruma getirmek (redüksiyon) ve bu durumda kaynayıncaya kadar kemiği hareketsiz tutmaktır. Kemik parçaları birbirine yeni yapılan kemik dokusu ile bağlanır. Böylece kırık kaynamış ve anatomik bütünlük sağlamış olur. Kırığın redüksiyonu ve hareketsiz tutulması için ameliyat gerekebilir.
Çeşitli kırıklara göre aşağıdaki farklı tedavi yönemleri kullanılır;
Alçı Uygulamak
Çoğu kırıklarda, kırığın yerine alçı konulmasından sonra yapılacak hakiki veya fiberglas alçı tedavi için yeterli olmaktadır. Bu alçı kırık kaynayıncaya kadar sarılı olarak durur.Fonksiyonel alçı veya cihaz: Bu tip alçı veya cihazlar, kırığa komşu eklemlerinin hareketlerine tam olarak veya kısmen izin verir. Sınırlı bazı kırıklarda bu yöntem uygulanır.
Açık redüksiyon ve içeriden tespit
Bu tedavi yönteminde ortopedist hastasını ameliyat eder. ameliyat esnasında, önce kırık parçalar yerine konulur, sonra yerlerinden oynamaması için vidalar, çiviler, metal plaklar kullanılarak tespit edilir. Bu tespiti yapmak için bazen de ilik boyunca kemiğin içine uzunca bir çivi yerleştirilir. Başta enfeksiyon olmak üzere ameliyatların riskli olduğu için, dokturunuz sadece gerekli durumlarda ameliyat yapar.
Dışardan Tespit
Bu yöntemde kırık bölgesini altında ve üstünde kemiğe vida veya teller takılır. Kırık redükte edildikten sonra bu vida ve teller birbirine metal çubuklarla bağlanır. Bu çubuklar cildin dışında olduğu için bu yönteme dışarıdan tespit denir. Kırk kaynadıktan sonra, dışardan tespit sistemi, sökülerek çıkarılır. Bu metotlar uygulandığında kırk kaynamalı fonksiyon kaybı olmamalı ve görüntü bozulmamalıdır.Yöntemler belirlenirken, kırığın tipine, yerine, yaralanmanın şiddetine, hastanın kendi özelliklerine ve beklentilerine göre karar verilir. Kırık tedavisinin başarısında hastanın işbirliği çok önemlidir. Alçıya, dışarıdan tespit metaryellerine hastanın tahammül göstermesi gerekir. Tedavi esnasında ve sonrasında, eklem sertliklerini önlemek kas güçlerini yeniden kazanmak için hastanın egzersizler yapması önerilir. Hasta kırığın kaynaması için, ortopedistle iş birliği yapmalı ve ona yardım etmelidir.
Kırıkların İçerden (İnternal) Tespiti
Son yıllarda, ortopedik cerrahideki en önemli gelişme, kırıkların içerden tespiti alanında olmuştur. İnternal tespit, hastanın hastanede kalış süresini kısaltır, erken dönemde fonksiyon kazanmasını sağlar ve kırığın kaynamama ihtimalini azaltır. Kırılan bir kemik uygun pozisyona getirilmeli ve kaynağıncaya kadar bu durumda tutulmalıdır. Geçmiş yıllarda, bu amaca, alçılarla, atellerle ulaşılmaya çalışılıyordu. Ameliyathane şartlarının gelişmesi, anestezi ve ameliyat tekniklerindeki ilerlemeler, kırıkların cerrahi olarak tedavi edilme oranını yükseltmiştir. İçerden tespit için kullanılar metaryaller, paslanmaz çelik, kobalt ve titanyumdan yapılır. Bu metaryaller hem dayanıklıdır hem de gerektiği kadar esnektir.Bu metaryaller insan vücudu ile uyumludur, nadiren alerjik reaksiyon oluşturur. En sık kıllanılan içerden tespit metaryelleri vida, tel, plak, çubuk ve çividir. Bunlar vücut içerisinde kalır; bu nedenle internal tespit metaryalleri olarak isimlendirilir.
Teller
Teller bir dikiş meteryali olarak kullanılır, kemikler birbirine bu teller ile bağlanır. Kemik fragmanlarını birbirine bağlamak için kullanılan diğer internal tespit metaryalleri ile birlikte kullanılır. Küçük kemik parçalarını birbirine tutturmak için, yalnız başına da kullanılır.
Plaklar
Plaklar, kırık kemik uçlarını bir arada tutmak için internal bir atel gibi görev yaparlar. Plaklar, uç uca getirilen kemiğin üzerine, ona paralel olarak uzatıldıktan sonra vidalarla kemiğe tespit edilir. Bu şekilde kırık parçalar hareketsiz hale gelmiş olur. Kaynama sağlandıktan sonra, çıkarılır veya duruma göre yerine bırakılır.
Çivi ve Çubuklar
Bazı kırıklarda, özellikler uzun kemik kırıklarında, kemik uçlarını bir arada uygun durumda tutmak için kemik iliği içerisine, boylu boyunca uzun çubuk yerleştirilir. Bu çubuklar kırık kaynayıncaya kadar, vidalar aracılığı ile kemik içinde tutulur. Kırık kaynadıktan sonra da yerinde kalabilir.
Vidalar
En sık kullanılan metaryaldir. Genellikle basit vidalar şeklinde kullanılır ama bazen kırığın yerine ve özelliğine göre farklı biçim ve büyüklükte de olabilir. Yalnız başına veya çubuklar, plaklar ve çiviler ile birlikte kullanılır. Özel bazı kırıklara göre farklı biçimlerde üretilebilir. Kırık iyileştikten sonra, çıkarılır veya yerinde bırakılır. Eksternal Fiksatörler Vidalar, çubuklar, teller ve halkalardan oluşan bir iskelet gibidir. Tel ve vidalarınn bir ucu kemik içerisinde diğer ucu ise vücut dışındadır. Bu uçlar birbirine çubuklar ve halkalar aracılığı ile bağlanır. Çivi ve tellerin bir ucu vücut dışında olduğu için iltihap oluşabilir, bu bakımdan özel bakım gerektirir. Diğer Durumlar İnternal tespit uygulamarında, yeni cerrahi teknikler, enfeksiyon ihtimalini azatmış fakat tamamen ortadan kaldırmamıştır. Ameliyat kararı verilirken, kırığın kendi özelliklerine, hastanın sağlıklı durumuna dikkat edilir. İlave olarak; hiç bir teknik mükemmel değildir. kırık uygun şekilde kaynamayabilir; kullanılan meteryaller eğilebilir, kırılabilir; alerjik reaksiyonlar oluşabilir. Ortopedik cerrahlar, daha iyi meteryaller kullanabilmek için araştırmalarına devam etmektedir.
Alçı ve Atel
Alçı ve ateller yaralanmış, yumuşak dokuları ve kırılmış kemikleri korur ve destekler, ağrıyı, şişliği ve kas spazmını azaltır. Alçı ve atel bazı ameliyatlardan sonra da uygulanır. Atelin (yarın alçı) destekleyici özelliği tam alçıya göre daha azdır. Şişmiş kol ve bacaklarda, tam alçı yerine atel yapmak daha uygun olabilir. Doktor, alçı veya atelden hangisinin yapılacağına, kol ve bacağın yaralanma durumuna göre karar verir.
Alçı ve Atellerin Tipleri
Açılar fabrikasyon olarak hazırlanır. İki türlü alçı vardır; birincisi alçı tozu emdirilmiş sargı bezleridir, ikincisi ise fiberglasdan yapılan sargılardır. Ateller de bu alçılardan ihtiyaca göre hazırlanır ve kol veya bacağın bir yüzüne uzunlamasına olarak yerleştirlir. Alçı ve atel sarıldıktan sonra, kolunuzu ve bacağınızı nasıl kullanacağınız ve nelere dikkat etmeniz gerektiği konusunda doktorunuz size bilgi verir.
Alçı ve Atel Yapımında Kullanılan Metaryaller
Fiberglas alçılar daha hafiftir, daha dayanıklıdır ve cildin daha iyi havalanmasını sağlar. Alçı tozundan yapılan alçılar ise daha ucuzdur ve daha iyi şekil verilir; bu bakımdan azı bölgelerde özellikle kullanılır. Her iki alçı da sargı halindedir ve uygulanmadan önce su içine atılarak ıslatılır. Röntgen çekildiğinde, fiberglas alçılar daha net görüntü verirler. Fiberglas alçıların bir özelliği de suya dayanıklı olmalıdır.
Alçı ve Atel Nasıl Uygulanır
Önce kol ve bacak pamuk ile sarılır, alçı da pamuğun üzerine uygulanır. Su içinde ıslanan alçı yumuşar kol ve bacağa sarıldıktan sonra tekrar sertleşir. Kırığın tam olarak hareketsiz hale getirilmesi için, alçının kol ve bacağın şekline uyum sağlayacak biçimde sarılması gerekir. Genellikle kırık kemiğin bir alt ve bir üst eklemi alçı içine alınır. Eğer ekstremite çok şiş ise, önce atel yapılır, daha sonra şiş inince tam alçı sarılır. Kırk iyileşmesinin son döneminde ise kolayca çıkarılarak rehabilitasyon uygulanabilsin diye tekrar atel yapılır.
Alçı ve Atel Sarılınca Neler Yapılmalı?
Tedavinizin başarılı olmasını istiyorsanız, doktorun önerilirine uymanız gerekir. Yaralanmayı takip eden 48-72 saat içinde kırıklı bölgede şişlik olur. Bu şişlik alçı içinde kol ve bacağınızda basınç yaratır. Alçının sıklığı hissedilir. Alçı sıkmaya başlayınca ağrılar artar. Şişlik oluşmasın diye şunlar yapılır: Yaralı kol veya bacağınızı kalp seviyesinden yukarıda tutun. Böylece, kan ve sıvılar kalbe doğru akar şişlik azalır. Alçı dışında kalan el ve ayak parmaklarınız sık sık oynatınız. Ağrılı bölgeye buz uygulayın ve buz parçalarını bir naylon torbaya koyun ve bu torbayı alçı veya atel üzerine yayın. Alçı veya atel sarıldıktan 24-72 saat kol ve bacak yüksekte tutulmalıdır. Yüksekte tutmak şişliği azaltır ve iyileşme olayını hızlandırır.
Aşağıdaki alarm işaretlerinden birisi oluşursa hemen doktorunuza haber verin
Ağrının giderek artması: Bu artışa şişlik sebep olabilir ve alçı sıkmaya başlar. El ve ayaklarınızda yanma hissi veya duyu kaybı oluşursa bu alçının sinirler üzerine baskı yaptığına işarettir. Alçının dışında kalan el ve ayaklarda şişlik oluşursa, alçı kan dolaşımını yavaşlatıyor demektir. El ve ayak parmaklarınızda kuvvet kaybı varsa acil olarak doktora gitmelisiniz.
Alçı ve Atelin Bakımı
Alçı ve atel sarıldıktan sonra iyileşmeyi sağlaması için, kendisinin de iyi durumda kalması gerekir. Bunun için neler yapabiliriz: Alçınızı sudan uzak tutun, ıslanmamasına çalışın. Banyo yapacaksanız, alçılı kol veya bacağınızı iki kat naylon içine alınız. Yürüme alçısı yapıldığında, alçı tam olarak sertleşmeden ve kurumadan üzerine basmayınız.Bu süre fiberglas alçılar için bir saat, diğer alçılar için 2-3 gündür. Alçının içindeki pamukları dışarı çekmeyiniz. Alçının içine herhangi bir şey sokmayınız.Kaşıntınız olursa doktora başvurunuz. Doktora danışmadan alçının uç kısımlarını kesmeyiniz. Alçı dışında kalan cildinize dikkat ediniz, kızarıklık veya morarma varsa doktorunuza haber veriniz. Alçıyı her gün kontol ediniz, yumuşama bozulma olursa doktora gidiniz.
Alçının Çıkarılması
Alçıyı kendiniz çıkarmayınız. Cildinizi kesebilirsiniz veya iyileşmiş dokulara zarar verebilirsiniz. Alçı, alçı testeresini kullanılarak açılır. Alçı testeresinin bıçağı dönmez; kesme işlemini titreyerek yapar. Testere elektrik ile çalışır, çok gürültü yapabilir cildi ısıtır ama bir zarar vermez. Alçıya ne kadar iyi bakarsanız, o da sizin iyileşmenize o kadar iyi hizmet eder.